Open brief
De bewegingen in het Vlaamse museumlandschap hebben veel losgemaakt: emotionele reacties, meningen en politieke analyses over schimmige deals in de cenakels van de macht. Misschien is het niet slecht om even wat uit te zoomen. De museumwereld bevindt zich midden in een overgangsperiode, niet enkel in Vlaanderen, maar wereldwijd. Waar musea vroeger voornamelijk een westers fenomeen waren, hebben landen in Azië en Afrika de laatste decennia tal van bijkomende musea geopend. Deze nieuwe mondiale realiteit vraagt om een herbezinning over het concept van musea. In die mate zelfs dat de definitie van een museum recent is herschreven. In de nieuwe definitie wordt er, naast de klassieke functies van een museum, expliciet aandacht gevraagd voor de participatie van lokale gemeenschappen en voor het belang van immaterieel erfgoed.
Ook de Vlaamse musea zullen aan deze nieuwe realiteit moeten voldoen en die omslag vergt wel wat werk voor sommigen. Die verandering schuurt, maar is noodzakelijk. Als de minister van Cultuur deze verandering mee wil bewerkstelligen, kunnen we dat alleen maar toejuichen. Daarenboven heeft zij de democratische legitimiteit en concrete bevoegdheid om het operationele deel van de Vlaamse museumwerking te beheren.
Maar…
Een top-downbeslissing om een collectie te verplaatsen kan niet. De ICOM-definitie vormt de basis voor een geheel van nieuwe internationale afspraken over museumcollecties en een nieuwe ethische code. Daarin staat expliciet:
“Museale collecties zijn een afspiegeling van het culturele en natuurlijke erfgoed van de gemeenschappen van herkomst. Als zodanig komt hun een waarde toe die uitgaat boven het gewone eigendom en die een sterke affiniteit kan hebben met de nationale, regionale, lokale, etnische, religieuze of politieke identiteit.”
“Museaal gebruik van collecties afkomstig van contemporaine gemeenschappen vereist respect voor menselijke waardigheid alsmede voor de tradities en culturen van de gemeenschap van herkomst.”
Er wordt geëist dat het beheer van collecties zo goed mogelijk in samenspraak gebeurt met de gemeenschap rond die objecten. In het geval van de collectie van het M HKA kan men gerust stellen dat de kunstenaars, liefhebbers, kenners en professionals aanspraak mogen maken op de status van ‘gemeenschap van herkomst’. We roepen de minister dan ook op om de internationale overeenkomsten te honoreren en in gesprek te gaan met de gemeenschap rond de collectie om samen met hen een duurzaam, hedendaags en optimaal beleid rond de collecties op te zetten.
ICOM Belgium